Ryzyko cenowe na rynku produktów rolno-żywnościowych: źródła, skutki i sposoby zarządzania

Main Article Content

Aldona Zawojska
Beata Horbowiec


Słowa kluczowe : ryzyko cenowe, sektor rolno-żywnościowy, produkty rolne
Abstrakt
Celem artykułu jest zidentyfikowanie przyczyn i skutków ryzyka cenowego występującego na rynku produktów rolno-żywnościowych, jak też sposobów jego ograniczania. Zastosowano metodę studium literatury naukowej oraz analizy statystycznej bazującej na danych GUS przy wykorzystaniu współczynników zmienności indeksów cen rolniczej produkcji globalnej oraz indeksów cen skupu wybranych produktów rolnych w Polsce w latach 1995–2013. Badania własne potwierdzają uzyskane przez innych autorów wyniki, że większe wahania cenowe występują w przypadku produkcji roślinnej niż zwierzęcej. Przegląd badań empirycznych wskazał, że zmienność cen nakładów i produktów rolnych jest transmitowana wzdłuż łańcucha dostaw żywności, przez co wszyscy jego uczestnicy narażeni są na ryzyko cenowe. Reakcją na niepewność i ryzyko mogą być zarówno instrumenty stabilizacji rynków rolnych, jak też prywatne i publiczne zarządzanie ryzykiem.

Article Details

Jak cytować
Zawojska, A., & Horbowiec, B. (2016). Ryzyko cenowe na rynku produktów rolno-żywnościowych: źródła, skutki i sposoby zarządzania. Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika I Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (115), 37–57. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2016.115.31
Bibliografia

AGHION P., ANGELETOS G.M., BANERJEE A., MANOVA K., 2005: Volatility and Growth: Credit Constraints and Productivity-Enhancing Investments, NBER Working Paper 11349.

ALGHALITH M., 2010: The Interaction Between Food Prices and Oil Prices, Energy Economics 32 (6),1520-1522.

ALLAIS M., 1953: L'extension des théories de l'équilibre économique général et du rendement social au cas du risque, Econometrica 21 (2), 269-290.

ANTÓN J., 2009: Risk Management in Agriculture: A Holistic Conceptual Framework, OECD, Paris.

APERGIS N., REZITIS A., 2003: Agricultural Price Volatility Spillover Effects: The Case of Greece, European Review of Agricultural Economics 30 (3), 389-406.

ARiMR, 2016: Zrealizowane płatności obszarowe. Płatności bezpośrednie - kampanie 2004-2013 - stan na dzień 30.06.2016, Warszawa.

ARROW K.J., 1951: Alternative Approaches to the Theory of Choice in Risk-Taking Situations, Econometrica 19 (4), 404-437.

ARROW K.J., 1953: Le rôle des valeurs boursières pour la répartition la meilleure des risques, Économetrie. Colloques Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique 11, 41-47.

ARROW K.J., 1964: The Role of Securities in the Optimal Allocation of Risk-bearing, The Review of Economic Studies 31 (2), 91-96.

ARROW K.J., 1996: The Theory of Risk-Bearing: Small and Great Risks, Journal of Risk and Uncertainty 12, 103-111.

ASSEFA T.T. MEUWISSEN M.P.M., OUDE LANSINK A.G.J.M., 2015: Price Volatility Transmission in Food Supply Chains: A Literature Review, Agribusiness. An International Journal 3 (1), 3-13.

AVEN T., 2014: Risk, Surprises and Black Swans: Fundamental Ideas and Concepts in Risk Assessment and Risk Management, Routledge, London and New York.

BASU D., MIFFRE J. 2013: Capturing the Risk Premium of Commodity Futures: The Role of Hedging Pressure, Journal of Banking & Finance 37 (7), 2652-2664.

BELOZERTSEV A., LAMON R., HOLLINGE F., 2011: Commodity Exchanges in Europe and Central Asia. A Means for Management of Price Risk, FAO Investment Centre, Working Paper 5.

BLATTMAN C., HWANG J., WILLIAMSON J.G., 2007: Winners and Losers in the Commodity Lottery: The Impact of the Terms of Trade Growth and Volatility in the Periphery, 1870-1939, Journal of Development Economics 82, 156-179.

BUGUK C., HUDSON D., HANSON D., 2003: Price Volatility Spillover in Agricultural Markets: An Examination of U.S. Catfish Markets, Journal of Agricultural and Resource Economics 28 (1), 86-99.

CARTER C.A, GUNNING-TRANT C., 2010: US Trade Remedy Law and Agriculture: Trade Diversion and Investigation Effects, Canadian Journal of Economics 43 (1), 97-126.

CEVIK S., SEDIK T.S., 2011: A Barrel of Oil or a Bottle of Wine: How Do Global Growth Dynamics Affect Commodity Prices? International Monetary Fund, Working Paper 11/01.

CIAIAN P., KANCS D'A., 2008: The Impact of Food Price Shock on Heterogeneous Credit Constrained Firms, Economics and Econometrics Research Institute, Research Paper Series 2.

CLARK C.G., 1940: The Conditions of Economic Progress, Macmillan, London.

CZYŻEWSKI A., STĘPIEŃ S., 2011: Ograniczanie ryzyka wahań cen i produkcji rolniczej w systemach ubezpieczeniowych, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 168, 71-81.

DEBREU G., 1953: Une economie de l'incertain, Electricité de France Working Paper.

FAFCHAMPS M., 2004: Rural Poverty, Risk and Development, Edward Elgar Publishers, Chattenham.

FANTACCI L., 2012: Keynes's Commodity and Currency Plans for the Post-war World, [w:] M.C. Marcuzzo (red.) Speculation and Regulation in Commodity Markets: The Keynesian Approach in Theory and Practice, Sapienza University of Rome, 177-206.

FANTACCI L., MARCUZZO M.C., ROSSELLI A., SANFILIPPO E., 2012: Speculation and Buffer Stocks: The Legacy of Keynes and Kahn, The European Journal of the History of Economic Thought 19 (3), 453-473.

FIGIEL S., HAMULCZUK M., 2010: Rozwój i aplikacja zaawansowanych metod analitycznych do ewaluacji ex-ante i ex-post efektów zmian we Wspólnej Polityce Rolnej i w uwarunkowaniach makroekonomicznych (Synteza), IERiGŻ-PIB, Warszawa.

FINKELSHTAIN I., CHALFANT J.A., 1991: Marketed Surplus under Risk: Do Peasants Agree with Sandmo? American Journal of Agricultural Economics 73 (3), 557-567.

FISHER A.G.B., 1939: Production, Primary, Secondary and Tertiary, Economic Record 15 (1), 24-38.

FLOREK J., CZERWIŃSKA-KAYZER D., 2013: Sposoby zarządzania ryzykiem działalności gospodarczej w gospodarstwach rolnych, Roczniki Naukowe SERiA 15 (5), 70-75.

GUS, 2012: Pracujący w gospodarstwach rolnych. Powszechny spis rolny 2010, Warszawa.

GUS, 2015: Rolnictwo w 2014 roku, Warszawa.

HAJDUKIEWICZ A., 2014: Przyczyny wzrostu światowych cen produktów rolno-spożywczych w pierwszej dekadzie XXI wieku, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 369, 239-250.

HAMULCZUK M., 2014: Ryzyko cenowe a zmienność cen i relacji cenowych w rolnictwie, Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich 101 (4), 54-67.

HEADEY D., 2010: Rethinking the Global Food Crisis: The Role of Trade Shocks, International Food Policy Research Institute, Discussion Paper 00958.

HEADEY D., FAN S., 2010: Reflections on the Global Food Crisis. How Did it Happen? How Has it Hurt? And How Can We Prevent the Next One? International Food Policy Research Institute, Research Monograph 165.

HERNANDEZ M.A., IBARRA R., TRUPKIN, D.R., 2014: How Far Do Shocks Move Across Borders? Examining Volatility Transmission in Major Agricultural Futures Markets, European Review of Agricultural Economics 41 (2), 301-325.

HOMER, 2010: Odyseja, Wydawnictwo Zielona Sowa, Warszawa.

IRWIN S.H., SANDERS D.R., 2012: Financialization and Structural Change in Commodity Futures Markets, Journal of Agricultural and Applied Economics 44 (3), 371-396.

JERZAK M.A., 2009: Zarządzanie ryzykiem cenowym jako czynnik poprawy konkurencyjności gospodarstw rolnych w warunkach liberalizacji Wspólnej Polityki Rolnej UE, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 1, 13-23.

JERZAK M.A., 2013: Światowy towarowy rynek giełdowy; aktualny stan i tendencje w rozwoju, Problemy Rolnictwa Światowego 13 (28), 49-57.

JUST R.E., POPE R.D. (red.), 2013: A Comprehensive Assessment of the Role of Risk in U.S. Agriculture, Springer Science + Business Media.

KALDOR N., 1967: Strategic Factors in Economic Development, Cornell University, Ithaca, NY.

KATZ E., STARK O., 1986: Labor Migration and Risk Aversion in Less Developed Countries, Journal of Labor Economics 40 (1), 134-149.

KEYNES J.M., 1938: The Policy of Government Storage of Food-Stuffs and Raw Materials, The Economic Journal 48, 449-460.

KHAN M.A., HELMERS G.A., 1997: Causality, Input Price Variability and Structural Changes in the U.S. Livestock-Meat Industry, paper submitted to Western Agricultural Economics Association Meeting, July 13-16, Reno, Nevada.

KHIYAVI P.K., MOGHADDASI R., ESKANDARPUR B., MOUSAVI N., 2012: Spillover Effects of Agricultural Products Price Volatilities in Iran (Case Study: Poultry Market), Journal of Basic and Applied Scientific Research 2 (8), 7906-7914.

KŁOCZKO-GAJEWSKA A., SULEWSKI P., 2009: Postawy rolników wobec ryzyka oraz sposoby jego ograniczania, Roczniki Nauk Rolniczych 96 (1), 141-148.

KNIGHT F.H., 1921: Risk, Uncertainty, and Profit, Hart, Schaffner & Marx, Boston, MA.

LEE Y.N., 2015: Effect of Price Risk on Migration: Evidence from Ethiopian Rural Households, Selected Paper prepared for presentation at the 2015 Agricultural & Applied Economics Association and Western Agricultural Economics Association Annual Meeting, July 26-28, San Francisco, CA.

LIPIŃSKA I., 2013: Prawne instrumenty zarządzania ryzykiem w rolnictwie, Przegląd Prawa Rolnego 1 (12) 67-84.

LOWRANCE W., 1976: Of Acceptable Risk. Science and the Determination of Safety, William Kaufmann, Los Altos, CA.

LUSZNIEWICZ J., 2014: Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1945-1955 - przejawy, fazy, uwarunkowania, konsekwencje. Przyczynek do badań nad inflacją w PRL, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace, Szkoła Główna Handlowa 2, 93-122.

MAJEWSKI E., SULEWSKI P., 2011: Rolnicy wobec ryzyka produkcyjnego i systemu ubezpieczenia upraw, Ubezpieczenia w Rolnictwie. Materiały i Studia 39, 23-44.

MANDEL D.R., 2007: Toward a Concept of Risk for Effective Military Decision Making, Defence R&D Canada Technical Report DRDC Toronto TR 2007-124.

MILLER A.W., DOBBINS C., PRITCHETT J., BOEHLJE M., EHMKE C., 2004: Risk Management for Farmers, Purdue University Staff Paper 04-11.

NATCHER W.C., WEAVER R.D., 1999: The Transmission of Price Volatility in the Beef Markets: A Multivariate Approach, Selected paper presented at 1999 the American Agricultural Economics Association Annual Meeting, August 8-11, Nashville, Tennessee.

NAZLIOGLU S., ERDEM C., SOYTAS U., 2013: Volatility Spillover between Oil and Agricultural Commodity Markets, Energy Economics 36, 658-665.

NEWBERRY D.M., 1989: The Theory of Food Price Stabilization, The Economic Journal 99, 1065-1082.

OECD, 2009: Managing Risk in Agriculture: A Holistic Approach, OECD Publishing, Paris.

OECD, 2011: Risk Management in Agriculture: What Role for Governments? dostępne on- -line na: https://www.oecd.org/agriculture/agricultural-policies/49003833.pdf.

POCZTA W., 2014: Wspólna waluta euro - potencjalne skutki jej wprowadzenia dla rolnictwa w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Agrobiznes, Problemy Ekonomiczne i Społeczne 360, 37-46.

RATAJCZAK M., 2009: Transformacja ustrojowa w świetle ustaleń i założeń ekonomii instytucjonalnej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 71 (2), 233-251.

REMBISZ W., 2013: Kwestie ryzyka, cen, rynku, interwencji i stabilności dochodów w rolnictwie, Vizja Press & IT, Warszawa.

REZITIS A.N., 2010: Mean and Volatility Spillover Effects in Greek Producer-Consumer Meat Prices, Applied Economic Letters 10 (6), 381-384.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2015 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2016 r. (Dz.U. 2015, poz. 2024).

RUSSI L., 2013: Hungry Capital: The Financialization of Food, Zero Books, Winchester.

SEREMAK-BULGE J., REMBEZA J., 2010: Zmiany cen i relacji cenowych na podstawowych rynkach żywnościowych, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 1, 112-125.

SINKEY J.F., 2002: Commercial Bank Financial Management in the Financial-services Industry, Prentice Hall, New Jersey.

STAŃKO S., HAMULCZUK M. (red.), 2009: Zarządzanie ryzykiem cenowym a możliwości stabilizacji dochodów producentów rolniczych - aspekty poznawcze i aplikacyjne, IERiGŻ-PIB 148, Warszawa.

STĘPIEŃ S., KUŁYK P., 2012: Zarządzanie ryzykiem cenowym w produkcji rolniczej, Roczniki Naukowe SERiA 14 (1), 486-491.

SULEWSKI P., 2015: Ekonomiczny wymiar ryzyka produkcyjnego w rolnictwie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

SZYMAŃSKA E.J., 2014: Zarządzanie ryzykiem w produkcji żywca wieprzowego, Logistyka 6, 13811-13816.

TANGERMANN S., 2011: Risk Management in Agriculture and the Future of the EU's Common Agricultural Policy, International Centre for Trade and Sustainable Development, Issue Paper 34.

TOPIŃSKI A., 1989: Infacja a funkcjonowanie gospodarki polskiej, PWE, Warszawa.

TOTHOVA M., 2011: Main Challenges of Price Volatility in Agricultural Commodity Markets, [w:] I. Piot-Lepetit, R. M'Barek (red.), Methods to Analyse Agricultural Commodity Price Volatility, Springer-Verlag, New York, 13-29.

UCHEZUBA I.D., 2010: Measuring Asymmetric Price and Volatility Spillover in the South African Poultry Market, PhD thesis, Faculty of Natural and Agricultural Sciences, University of Free State, Bloemfontein, South African Republic, dostępne on-line na: http://scholar.ufs.ac.za:8080/xmlui/bitstream/handle/11660/2034/UchezubaDI. pdf?sequence=1.

UNCTAD, 2011: Price Formation in Financialized Commodity Markets: The Role of Information, UN, New York, Geneva.

Ustawa z dnia 17 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw oraz ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U. 2015, poz. 1888).

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 nr 124, poz. 1152 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniu upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. 2005 nr 150, poz. 1249 z późn. zm.).

WANG K., BARRETT C.B., 2007: Estimating the Effects of Exchange Rate Volatility on Export Volumes, Journal of Agricultural and Resource Economics 32 (2), 225-255.

WAWRZYNOWICZ J., WAJSZCZUK K., BAUM R., 2012: Specyfika czynników ryzyka w przedsiębiorstwach rolnych - próba holistycznego podejścia, Zarządzanie i Finanse 10 (1), 349-360.

WICKA A. (red.), 2013: Czynniki i możliwości ograniczania ryzyka w produkcji roślinnej poprzez ubezpieczenia, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

WILLETT A.H., 1901: The Economic Theory of Risk and Insurance, Studies in History, Economics and Public Law 14 (2).

WILLIAMS J., 2014: Agricultural Supply Chains and the Challenge of Price Risk, Routledge, New York.

ZAWOJSKA A., 2002: Narzędzia zarządzania ryzykiem w rolnictwie na przykładzie krajów Unii Europejskiej, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Agrobiznes Przemiany w Agrobiznesie i Obszarach Wiejskich oraz Ich Następstwa 941 (2), 532-544.

ZAWOJSKA A., 2010: Speculative Drivers of Agricultural Price Volatility and Food Insecurity, The 119th Seminar of EAAE "Sustainability in the Food Sector: Rethinking the Relationship between the Agro-Food System and the Natural, Social, Economic and Institutional Environments", Capri, Italia.

ZAWOJSKA A., 2011: Czy spekulacje finansowe wpływają na międzynarodowe ceny towarów rolno-żywnościowych? Zeszyty Naukowe SGGW, Problemy Rolnictwa Światowego 11 (26), 177-192.

ZAWOJSKA A., 2012: Instytucje ekonomiczne i polityczne a ceny dóbr konsumpcyjnych, Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich 99 (4), 7-28.

ZHANG D., 2015: The Trade Effect of Price Risk: A System-wide Approach, Empirical Economics 48 (3), 1149-1167.

ZHENG Y., KINNUCAN H.W., THOMPSON H., 2008: News and Volatility of Food Prices, Applied Economics 40 (13), 1629-1635.

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.
Rekomendowane teksty
Inne teksty tego samego autora
1 2 3 > >>