Organizacja oparta na wiedzy a CSR

W literaturze ekonomicznej, polityce uprawianej przez ludzi o neoliberalnych zapatrywaniach oraz praktyce biznesowej panowało do niedawna powszechne przekonanie, że przedsiębiorstwa istnieją po to, aby przynosić zysk dla ich właścicieli. Powoływano się przy tym na poglądy M. Friedmana, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, który jest zdania, że w gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa swoje zasoby i całą energię powinny wykorzystać na pomnażanie zysków, na podstawie określonych norm postępowania, bez naciągania i oszustw. Takie podejście do prowadzenia biznesu wyklucza prowadzenie przez przedsiębiorstwa różnych form działalności na rzecz społeczeństwa oraz ich współodpowiedzialność za ekologię. Podobne stanowisko można spotkać również obecnie, choć nie jest już ono tak powszechne. Coraz więcej bowiem menedżerów troski o wartość rynkową przedsiębiorstwa, o jego sukces nie przeciwstawia społecznej wrażliwości i społecznej odpowiedzialności. Chodzi tu zarówno o odpowiedzialność za sytuację materialną, bezpieczeństwo i rozwój własnych pracowników, jak też o poszanowanie praw społeczności lokalnej, o przestrzeganie zasad demokracji, o fair play w grze rynkowej, o uczestnictwo w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz o dbałość o środowisko naturalne. Uważają bowiem, iż wdrożenie zasad społecznej odpowiedzialności (Corporate Social Responsibility) nie obniża jego wartości, a nawet może ją pomnożyć. Można więc postawić pytanie, czy między organizacją, która promuje innowacyjność, kreatywność i otwartość na wiedzę, a organizacją, która wdraża zasady odpowiedzialnego społecznie biznesu istnieje zależność? Z wielu badań, a także obserwacji funkcjonowania przedsiębiorstw wynika, że taka prosta zależność nie istnieje. Są bowiem przedsiębiorstwa, które można zaliczyć do organizacji uczących się, a które nie przestrzegają niektórych zasad odpowiedzialności społecznej, między innymi nie przejawiają należytej troski o środowisko naturalne, czy też o własnych pracowników, zatrudniając np. dzieci do niektórych prac. Z kolei badania wskazują, że przedsiębiorstwa nastawione na ludzi, otwarte na nowości, niebojące się zmiany, promujące wspólny wysiłek i zaangażowanie wszystkich pracowników tworzą klimat sprzyjający poznawaniu i wdrażaniu zasad społecznej odpowiedzialności. Pracownicy, gdy ceni się ich potencjał intelektualny, gdy tworzy się im warunki do pozyskiwania, kreowania i dzielenia się wiedzą, są bowiem bardziej świadomi potrzeby dbania o środowisko naturalne, a także wrażliwi na kulturę i potrzeby społeczności lokalnej, partnerów biznesowych, klientów i konsumentów. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie cech organizacji uczącej się oraz przybliżenie idei CSR, zwłaszcza z tych obszarów, które mają powiązania z cechami organizacji opartej na wiedzy.